De ontdekking van anafylaxie

Travaux à bord de la Seconde Princesse Alice
Travaux à bord de la Seconde Princesse Alice

In de zomer van 1901 leidde Prins Albert I zijn jaarlijkse Atlantische expeditie van de Kaapverdische Eilanden naar de Azoren. Tijdens vorige campagnes had hij met Dr. Jules Richard, zijn naaste medewerker, kunnen constateren dat de zeelieden een zeer scherpe pijn vertoonden, die zelfs tot syncope kon leiden, wanneer zij in aanraking kwamen met een soort kwal, een pelagische cnidarian genaamd Physalia physalis. Hij dacht dat er waarschijnlijk gif in het spel was.

Travaux à bord de la Seconde Princesse Alice
Travaux à bord de la Seconde Princesse Alice
le Prince Albert Ier
le Prince Albert Ier

Charles Richet, professor aan de medische faculteit van Parijs, en Paul Portier, assistent in de fysiologie aan de Sorbonne, werden uitgenodigd zich bij de expeditie aan te sluiten om dit gif te isoleren en dit fenomeen te bestuderen. De werkzaamheden aan boord van de tweede Prinses-Alice met de fysalie, en dan bij hun terugkeer naar Parijs, vooral met de anemonen Actinia equina en Anemonia cerae, bestond uit het injecteren van cnidaria-extracten bij cavia’s (honden en duiven), met een voldoende lang interval tussen elke injectie en met gebruikmaking van lage doses toxines.

le Prince Albert Ier
le Prince Albert Ier
Tableau Le laboratoire Louis Tinayre 1908 © M.Dagnino
Tableau de Louis Tynaire (Travaux à bord Richet et Portier en 1901 - PA II) présenté au premier étage du Musée océanographique dans l’exposition Monaco & l'Océan.

In plaats van immuun te zijn, werden de cavia’s steeds gevoeliger, en stierven zelfs. Richet en Portier publiceerden de ontdekking van anafylaxie in 1902 en definieerden het als volgt: “Wij noemen anafylactisch, in tegenstelling tot fylaxie, de eigenschap van een gif om de immuniteit te verminderen en niet te versterken wanneer het in niet-dodelijke doses wordt ingespoten. Deze ontdekking legde de eerste grondslagen van de allergologie (alle kennis betreffende de reacties die in het lichaam worden veroorzaakt door de inbrenging van een vreemde stof, antigeen genaamd) en leverde Charles Richet de Nobelprijs voor Fysiologie en Geneeskunde van 1913 op.

Timbre 1901 Decouverte de l'anaphylaxie
Timbre 1901 Decouverte de l'anaphylaxie

Bij experimenten met extracten van de tentakels van bepaalde zeeanemonen ontdekten Richet en Portier dat honden die met het extract werden geïnjecteerd, overgevoelig werden voor de werking van een tweede dosis. Deze honden konden worden gedood door een hoeveelheid die slechts een fractie was van de fatale dosis voor een onbehandelde hond. Zij noemden deze toestand van abnormale gevoeligheid van het subject voor de inwerking van bepaalde stoffen Anafylaxie. ...] Er was aanvankelijk veel verbazing en ongeloof, want de geleerden waren tot dan toe gewend de immunisatie of de gevoeligheidsverminderende reactie te beschouwen als de gepaste reactie van een organisme op de injectie van vreemde stoffen. Het was dan ook verrassend dat precies het tegenovergestelde verschijnsel kon optreden. Zo werden de wetten van de immuniteit volledig omvergeworpen.

Zie ook

couverture du livre sur les méduses - Institut océanographique

Editions

Mapping Buyle

Verkenningen van Monaco

1-1-01-catlin seaview

De oceaan in vragen