6 zeeschildpadden zijn aanwezig in de Middellandse Zee
De Middellandse Zee heeft 46.000 km kustlijn en beslaat 2,5 miljoen km2 , of minder dan 1% van het totale oceaanoppervlak. Het staat bekend als een wereldwijde hotspot voor biodiversiteit en is de thuisbasis van zes van de zeven soorten zeeschildpadden.
De karetschildpad Caretta caretta komt het meest voor, gevolgd door de groene schildpad Chelonia mydas en vervolgens de lederschildpad Dermochelys coriacea, die bekend staat als de grootste schildpad ter wereld.
De zeldzamere Kemp’s ridley schildpad Lepidochelys kempii en de karetschildpad Eretmochelys imbricata zijn tot dusver slechts enkele malen in het Middellandse-Zeegebied waargenomen.
In 2014 werd een gestrande schildpad formeel geïdentificeerd in Spanje. Het is de olijf ridder schildpad Lepidochelys olivacea.
Ongelijke geografische spreiding
Onechte karetschildpadden, soepschildpadden en lederschildpadden komen in het hele Middellandse-Zeegebied voor, maar hun verspreiding is ongelijk, afhankelijk van de soort en de tijd van het jaar.
De onechte karetschildpad komt voor in het hele stroomgebied, maar schijnt talrijker te zijn in het westelijke deel, van de Alboranzee tot de Balearen. Hij wordt ook aangetroffen bij Libië, Egypte en Turkije.
De groene schildpad is meer oostelijk geconcentreerd, in het Levantijnse Bekken. Hij komt ook voor in de Adriatische Zee en minder vaak in het westelijk deel van de Middellandse Zee.
De lederschildpad wordt waargenomen in open zee in het hele stroomgebied, met een meer uitgesproken aanwezigheid in de Tyrreense Zee, de Egeïsche Zee en rond de Straat van Sicilië.
Slechts twee soorten broeden in de Middellandse Zee!
De onechte karetschildpad en de soepschildpad zijn de enige schildpadden die in de Middellandse Zee broeden, hoofdzakelijk in het oostelijke deel. Voor de Onechte karekiet bevinden de gebieden zich in Griekenland, Turkije, Libië, Tunesië, Cyprus en Zuid-Italië.
De laatste jaren is het leggen van eieren waargenomen in het westen van het stroomgebied, langs de Spaanse kust, in Catalonië, maar ook in Frankrijk, op Corsica of in de Var!
In 2006 werd in Saint-Tropez het nest van een onechte karetschildpad jammer genoeg vernield door hevige regenval. In Fréjus konden in 2016 enkele pas uitgekomen schildpadden terugkeren naar zee dankzij nauwlettend toezicht door het Franse netwerk van zeeschildpadden in de Middellandse Zee (RTMMF).
In de zomer van 2020 haalden twee nieuwe nesten in Fréjus en Saint-Aygulf de voorpagina’s, vooral omdat er enkele tientallen babyschildpadjes werden geboren!
Wat zeggen de wetenschappers?
Vanuit wetenschappelijk oogpunt is het nog te vroeg om conclusies te trekken over het “waarom” van deze koppelingen.
Zijn er meer vrouwtjes aan het nestelen in dit, het meest noordelijke gebied voor de dikkopjes om hun eieren te leggen? Is er meer druk van zeegebruikers om te observeren? Is het een combinatie van verschillende fenomenen?
Het is moeilijk te zeggen… Het lijkt echter vrij duidelijk dat de burgermaatschappij zich meer bewust wordt van de aanwezigheid van schildpadden en zich – hopelijk – meer bekommert om de toekomst van deze kwetsbare erfgoeddieren.
Als de schildpadden hun eieren komen leggen op onze stranden, is het aan ons om hen wat ruimte te geven, ’s nachts minder verstoring te veroorzaken en de strandverlichting aan te passen, die de vrouwtjes kan afschrikken en de jonge schildpadden kan desoriënteren.
Loggerheads worden soms ver van onze kusten geboren
Genetische analyses bewijzen het: niet alle everzwaluwen die in de Middellandse Zee worden waargenomen, zijn daar geboren!
Ongeveer de helft van hen zou geboren worden in de Atlantische Oceaan op de kusten van Florida, Georgia, Virginia of in Cabo Verde. Ze worden op deze afgelegen stranden geboren, komen via de Straat van Gibraltar de Middellandse Zee binnen om zich te voeden, en keren, wanneer ze volwassen zijn, terug naar het strand waar ze in de Atlantische Oceaan zijn geboren om er hun eieren te leggen.
De situatie voor groene schildpadden is anders. Al degenen die in de Middellandse Zee wonen, zijn daar geboren. Hun populatie is derhalve genetisch geïsoleerd, zonder enig verband met andere groene schildpaddenpopulaties elders in de wereld.
Een recente aanwezigheid in de Middellandse Zee
Tot het einde van de laatste grote ijstijd, 12.000 jaar geleden, was het door de koude omstandigheden in de Middellandse Zee voor de karetschildpadden niet mogelijk zich te vestigen of zich te voeden, laat staan zich voort te planten.
Het uitbroeden van de eieren is alleen mogelijk als gedurende ten minste 60 dagen een temperatuur van 25°C wordt aangehouden. Pas toen de temperaturen zich stabiliseerden op een niveau dat dicht bij het huidige klimaat lag, konden de Atlantische karetschildpadden, die tijdens de ijstijd in warmere gebieden waren gebleven, de Middellandse Zee koloniseren.
Hun aanwezigheid in het Middellandse-Zeegebied is dus – betrekkelijk – recent.
Hoeveel schildpadden in de Middellandse Zee?
Dit is een moeilijke vraag om te beantwoorden! Er is geen technologische manier om alle zeeschildpadden te tellen die in zo’n groot zeegebied aanwezig zijn, vooral omdat deze grote migranten zich voortdurend van het ene gebied naar het andere verplaatsen.
Kennis van de schildpaddenrijkdom is een prioriteit in het wetenschappelijk onderzoek dat gericht is op de instandhouding van de zeeschildpadden in de Middellandse Zee. Dit is een van de vele conclusies van het recente IUCN-rapport, waarin ook enkele schattingen worden gegeven: er zijn tussen 1,2 en 2,4 miljoen karetschildpadden in de Middellandse Zee en het aantal groene schildpadden wordt geschat tussen 262.000 en 1.300.000; zeer grote marges omdat het moeilijk is tellingen uit te voeren.
Hoewel het tellen van individuen op zee een illusie is, is het wel mogelijk om het aantal vrouwtjes dat eieren komt leggen, strand voor strand, jaar na jaar, te volgen. Bijna 2.000 dikkopjes komen aan land om eieren te leggen, hoofdzakelijk in het Levantijnse bekken (Griekenland, Turkije, Cyprus en Libië).
Goed nieuws, het aantal koppelingen neemt toe! Op een twintigtal referentielocaties is het jaarlijkse gemiddelde gestegen van 3.693 nesten per jaar vóór 1999 tot 4.667 na 2000, een toename met meer dan 26%! Hetzelfde geldt voor groene schildpadden. Op 7 referentielocaties in Cyprus en Turkije is het jaarlijkse gemiddelde aantal nesten tussen vóór 1999 en na 2000 gestegen van 683 tot 1.005, d.w.z. + 47%!
Deze zeer positieve tendensen tonen aan dat de instandhoudingsinspanningen vruchten afwerpen en dat zij moeten worden voortgezet en uitgebreid.
Wat zegt de IUCN over Middellandse Zeeschildpadden?
Dit nieuwe rapport werpt een nieuw licht op de belangrijkste broed-, voeder- en overwinteringsplaatsen van de Middellandse-Zeeschildpadden.
Ook wordt een reeks aanbevelingen en acties op stroomgebiedniveau voorgesteld voor beheerders, beleidsmakers en het grote publiek.
Dit nieuwe rapport werpt een nieuw licht op de belangrijkste broed-, voeder- en overwinteringsplaatsen van de Middellandse-Zeeschildpadden.
Ook wordt een reeks aanbevelingen en acties op stroomgebiedniveau voorgesteld voor beheerders, beleidsmakers en het grote publiek.
Prioriteiten zijn onder meer:
- Versterking van de bewaking en bescherming van broedgebieden
- Instandhouding van prioritaire voeder- en overwinteringsgebieden (bijv. door beschermde mariene zones) en behoud van seizoensgebonden migratiecorridors
- Bijvangsten verminderen door aanpassing van de vangsttechnieken en opleiding van de vissers in de juiste manier om gevangen specimens weer vrij te laten
- Bestrijding van alle vormen van vervuiling
- de beschermingsnetwerken versterken door alle actoren in de samenleving (mariene beroepsbeoefenaar, visser, natuurbeschermingsdeskundige, onderzoeker, politieke besluitvormer of gewone burger) actief bij een en ander te betrekken
- Verbetering van het netwerk van reddings- en hulpcentra, dat momenteel te ongelijk verdeeld is en vrijwel ontbreekt aan de zuidelijke en oostelijke kusten van de Middellandse Zee.